Sion mendia

Jerusalengo mendixka baten izena dugu hau, Hiri Zaharraren kanpoaldean. Sion terminoa, aspalditik Jerusalengo hiri osoa eta Israelgo lurraldea biltzen dituen sinekdoke bilakatu da.

Sion mendiko puntu garrantzitsuenak, David erregearen hilobia; tradizioaren arabera, Azkeneko Afaria eta Holokaustoaren Kamara ospatu zireneko afaltokia, etab. dira.

Sion Mendira garamatzan errepideari “Carretera del Papa” deritzo, Pablo VI-ak Jerusalenera egindako bisita historikoaren ohorez asfaltatua izan baitzen. 1948tik 1967rarte Israel eta Jordania arteko eremu hau “inoren lurra” bezala ezagutu zen.

"León de Judah"

“Lehoiak”, zentzu positiboan, “Jainkoaren Egia Boterean”, esan nahi du. Horregatik deritzo Kristori “El león de la tribu de Judá”. Daniel profetak lehoia urgaineratzen ikusi zuenean, honek aro berriaren isla sinbolikoa ikusi zuen honengan, Berbaren Jainkozko Egia eremu espiritual berri bat konkistatzeko prestatzen denekoa.

Lehoiak Jainkoaren Egia sartuta daukan horren beldur-eza adierazten du. Berbaren Jainkozko Egiarekin bategiten dutenak lehoien antzekoak dira, nahiz eta ahari batek baino indar fisiko gutxiago izan.

Lehoiaren atzetik agertzen den eguzkia, botere eta gobernu símbolo gisa onartua izan da. Abade egipziarrek ospakizun askotan erabili ohi zituzten lehoien azalak. Lehoia eguzkiaren mezulari zen, Argia, Egia eta berraragipena irudikatuz. Lehoia animalien familiako erregea da, eta erreinu bakoitzeko nagusi gisa, eguzkiarentzat sakratua, zeinen izpiak lehoiaren atzapar iletsuekin irudikatzen diren.

Lehoiak begi irekiekin lo egiten dueneko antzinako usteak, animali hau zaintzaren símbolo bilakatzea bultzatu du. Sarrera eta ate guztietan lehoiaren irudi bat ezartzea jainkoaren zaintzaren Iturra da. Lehoiak ezkutuko jakintza islatzen du, piztia honi gainjartzea jakinduriaren maisu bilakatzea da.

Lehoiari omen egitea da rastak eramateko ohitura horren arrazoietako bat. Honen ilajearen irudikapena.

Ge'ez hizkuntza

Ge’ez hizkuntza lenguaia semitiko australen taldearen barneko hizkuntza hila dugu. Antzinako Aksum erreinuan hitzegiten zen, egungo Ethiopia-ren iparraldean alegia. Biblia hizkuntza honetara itzulia izan zen IV.mendean.

Ge’ez hizkuntza Ethiopia-ko Eliza Ortodoxoaren lengoaia liturgikoa da oraindik ere, monasterio eta seminario guztietan aztertua delarik. Gainera XIX.mende erdirarte ge’ez hizkuntza , Etiopiako hizkuntza administratibo, legal eta literario nagusia izan zen.

Ge’ez hizkuntzatik eratorritako hizkuntza moderno garrantzitsuenak amárico hizkuntza (Ethiopia-ko hizkuntza nazionala), tigriña (Eritrea eta Tigary herrietako hizkuntza hitzeginena) eta gurague hizkuntza (Ethiopia-ko lenguaiarik australena).

Kebra Negast - Jatorria

Badirudi Kebra Nagast copto hizkuntzan idatzia zegoela jatorrian eta arabe hizkuntzara itzuli zutela k.o. 1225.urtean. Hala ere arabearen aztarnak nabariak diren bezala, zalantzan jartzen da copto hizkuntza idatzia izan zenik. Horretaz gain, aurkitu daitezkeen hainbat fragmentu biblikoak ez dira arabetik “traduzituak”, baizik eta bibliaren traduzkio etiopetik zuzenki jasoak, eta hauen erabilera eta interpretazioak Elizako zenbait aiten eragina uzten du agerian.

Kebra Nagast osatzeko erabili ziren iturriak ugariak izan ziren, ez soilik testamentu biak (nahiz eta erabiliena testamentu zaharra izan), baita iturri rabiniko eta apokrifoak, Enoc-en liburua eta Jubileoen liburua bereziki, eta sirikoak, altxorren kobazuloaren liburua eta honen eratorriak Adan eta Eva-ren liburua adibidez.

Kebra Negast - Edukia

Kebra Nagast 117 kapitulutan banatua dago eta argi ikus daiteke nahasketa bat dela. Edward Ullendorff-ek bere estiloa “ziklo legendarioen arteko gatazka handi bat” gisa definitzen du. Dokumentua Nicea-ko lehen kontzilioan aurkezten da 318 aita ortodoxoen arteko eztabaida bezala.

Aita hauek honako galdera aurkezten dute : zertan datza erregeen aintza? Horri Aita Gregorio-k diskurtso batekin erantzungo dio (3-17 kapituluak), Moises-ek Jainkoaren Gloria-ren kopia bat egin eta “Arca de la Alianza”-n gorde zuelako aitorpenarekin bukatuko dena. Ondoren Domitius arzobispoak Hagia Sophia elizan aurkitutako liburu bat irakurtzen du eta Makeda erreginaren historia (Saba-ko erregina) sartuko du, eta arka ethiopia-ra nola iritsi zenekoa (19-94).

Kebra Nagast profezia batekin bukatzen da, Erromako boterea Ethiopia-rengandik estalia izango dela.

Kebra Negast - Sarrera

Kebra Negast, Etiopía-ko Erregeen Aintzazko liburua, Etiopía-ko Erregeen kronika historikoa da, bere genealogía Menelik I-rarte luzatzen duena, eta monarkia etiopearen inguruko tradizioak gordetzen dituena.

Ge’ez hizkuntzan idatzia, ethiopia-ko kristau eta rastafarientzat dinastia salomonikoaren jatorriaren benetako historia da, baita Ethiopiaren kristautasunerako konbertsioarena. Ikerlarien arabera, 1300 inguruan egindako antzinako tradizioen errekopilazioa da.

Saba erreginak Salomon errregea nola ezagutu zuen eta “Arca de la Alianza” delakoa Menelik I-aren eskutik Ethiopiara nola iritsi zen kontatzen du; baita ethiopeen konbertsioaren gaineko hainbat “relato”, eguzki, ilargi eta izarren gurtzetik hasi eta Israelgo Jainkoaren gurtzerarte.

Ethiopia-rako portugesen lehenengo expedizioekin batera (XV eta XVI.mendeak), liburua Europan ezagutu zen eta hizkuntza nagusietarako itzulera egin ziren.

Menelik I

Menelik I, Kebra Nagast-en arabera, Salomon erregea eta Saba erreginaren semea da. “Leyenda” Etiopeen arabera Eritrean jaio zen, Hamasie herrian. Esaten da honek eraman zuela “Arca de la Alianza” deitutakoa Etiopiara bere aita ezagutzeko egindako bidaia batean. Kontatzen denez, Salomon-ek bere ondorengo izateko eskaini zion baina honek ezezkoa eman zuen. Horren ordez, Salomon-en korteko gendearekin itzultzea eskatu zuen, bere herrira jakintsuak eramateko. Itzultzean honen amak errege izandatu zuen, herri etiopea “Jainkoak aukeratutako herri” izendatuz.

Salomon erregea

Salomon Israel guztiko hirugarren eta azken erregea izan zen, Judá-ren erreinua barne. Jerusalem-go tenplua eraiki zuen eta ezaguna izan zen bere jakinduria, botere eta aberastasunarengaitik. Bibliak dioenez, Lurrean izan den gizonik jakintsuena da. “Cantar de los cantares” eta “Libro de los Proverbios” liburuen egiletasuna egozten zaio. Salomon David Erregea eta Betsabé-k izan zuten bigarren semea, eta honek ondorengo izendatu zuen, bere heriotzaren aurretik tronua hartu zuelarik. Biblian, Salomon-en jakinduria azpimarratzen da, baita honen erreinuaren oparotasuna, monarkia israeldarraren gorengo urteekin bat egin baitzuen. Salomon luxu handiez inguratu zen, eta bakea gordetzea lortu zuen ondoko erreinu guztiekin. Israel-go botere politikoa trinkotzea lortu zuen Egiptoko Siamón faraoiaren alabarekin ezkonduz. Barne segurtasunak eta komunikazio bideen kontrolak komertzio hebrearra erraztu zuten. Baina bere erregealdiaren bigarren zatian, idolatrian erori zen, emazte kanpotarrek bultzatuta. Bekatu hau izan zen, Biblia-ren arabera, honen heriotzaz gero Israel-go erreinua zatitzearen arrazoia. Baina bekatu egin arren, gero damutu eta Eclesiastes-en liburua idatzi zuen, besteei bere adibidea ez jarraitzeko aholkatuz. Liburu hau testigantza bat da eta munduan gauzak iraunkorrak ez direnaren adibidea.

"Tribu de Judá"

Israelgo 12 tribuetako bat da, Judá-ren oinordekoa, Jacob-en laugarren semea. Judá-ren tribua Canaán sartu beste zenbait israelitekin Egipto-ko ihesaren ondoren, eta Jerusalem-go hegoaldean ezarri ziren. Denborarekin triburik garrantzitsuenetariko bilakatu ziren, David eta Salomón erregeak sortuz, eta mesias-a bertako parteideetatik aterako zela aurreikusiz. K.a.721.urtean asiria-ren konkistaren ondorioz iparraldeko 10 tribuak sakabanatu zirenean, Judá eta Benjamín-en tribuak soilik biziraun zuten, lehenengoak K.a.586.urterarte iraun zuen. Ordutik Judá judutarren eta judaismoaren historia da.

3 ) Israel-go 12 tribuak

Israel-go Hamabi Tribu-en ordenako rastak dira Ras Tafari-ren “natalicio” “evento” herrikoienekin ospatzen dutenak. Adin guztietako jarraitzaileak ohiko abestiak abesteko elkartzen dira. Komunitateetan bizi dira, bizitza erabat naturalean. Familia osoak bizi dira izpiritualitatera eta meditaziora dedikatuta. Egunero Bibliako kapitulu bat irakurtzen dute hiru urtetan zehar liburua irakurtzeaz bukatu harte.

Euren sinboloak : rastak (dreadlocks), león de judáh, janari naturala eta rasta sakramentua : ke seinaleak euren jainkoarekin bat egiteko.

2 ) Boboshanti

Emmanuel printzearen jarraitzailei erreferentzia egiten dion Boboshanti titulua 1970ko hamarkadan agertu zen. “Bobo” hitzak jende beltza esan nahi du, eta “Shanti” edo “Ashanti” hitzak, borrokalari. Boboshanti mugimendua 1958an sortu zen Cristo Beltzaren eskutik. Hau Karibeko isla guztietan barrena zabaldu da, baita Ipar America, Hego America, Europa eta Afrikako hainbat lurraldetara. Hau da Eliza eta Salbazio Ordena dituen Rastafari sekzio bakarra. Ordena hau Trinitatean oinarritzen da, Errege, Profeta eta Abade arteko “trinitate perfektua” : Erregea Haie Selassie I da, Profeta Marcus Garvey eta “Sacerdotea” Emmanuel Edwards.



Bizimodua : Bobo Camp (Nine Milles, Jamaica)

Boboshanti kanpo honetan, eskuz margotutako kartel ezberdinek mandatu biblikoak gogorarazten dizkigute; baita denontzako berdintasun eta justizia desira hori baieztatu. Ongia gaizkiaren gainetik; zuzentasuna “R” gaiztakeriaren gainetik “X”.

Boboshanti ospakizun bat 3:00etan hasten da eta egun osoan zehar errepikatu.

“...El levantarnos, nuestras rutinas diarias en cuanto a la religión, sería como un trabajo diario. Porque si te levantas a las 3:00 de la mañana y a las 9:00, la media mañana, y a las 15:00 que es el comienzo del atardecer, estas horas nos unen al mismo tiempo al movimiento horario africano. Cuando medio mundo está dormido nosotros ya estamos levantados, habiendo hecho muchas cosas espirituales, físicas y mentales. Eso es la resurrección, la redención. Resurrección, redención y luego la repatriación. Porque si vamos a África. Devemos prepararnos. Redimirnos, ser redimidos, nacer de nuevo.”

(Ancient, residente devoto de Bobo Camp)

Ohitura judutarrean ospatutako “Shabbat” eguna, Biblian oinarritutako beste ezaugarri bat da.

Éxodo 20, versículo 10.
“El séptimo día es reposo para Jehová tu Dios. No hagas obra alguna”

“La principal diferencia es que boboshanti cumple con el día sabático, otro precepto y concepto espiritual que observamos, más que las otras casas rastas.”

(Donovan, lider espiritual)

Turbantea da, korona bailitzan erabilia, bestelako ezaugarri bereizgarria; Emmanuel Erregearen printzipio eta irakaskuntzaz.

“Nosotros los etíopes lo usamos así, para crear una imagen. De esa forma la creación permanece, comienza desde los dreadlocks envueltos en el turbante. Los requesitos son la vestimenta y el turbante. Es una indumentaria antigua, como los etíopes.”


Boboshanti-ek maitasunez zaintzen dute soroa. Euren etxebizitzak eraikitzen dituzte, soilik lehentasun hori irabazi dutenek. Komunitate batzuetan ez dago argi indarrik; beste batzuetan ezta ur korronterik. Ur isuri txikiak kanalizatu eta filtratzen dituzte. Ezerk ez du mozten “intruspeccion” eta kulto izpirituala. Mendian pizturik mantentzen dute “bizitzaren sua”. Otoi eta otoi artean, hirian salduko dituzten erratzak egiten dituzte.

1 ) Nyahbinghi

Nyahbinghi delakoak publikoki balore biolentuekin eta elementu reboluzionarioekin lotu izan dira, eta euren ile luzeengandik (Dreadlocks) eta marihuanaren erabilpen sakratu, desafiatzaile eta anti-sozialarengandik bereiziak.

Rasta etxeak

Rastafari gehienak ez datoz bat inolako erligio edo izenekin, hala ere, hiru ordena ezberdin existitzen dira : Nyahbinghi, Bobo Ashanti eta Israel-go Hamabi Tribuak.

Jah-rekiko egia absolutua ulertzeko modu ezberdinetan bereizten dira, baina bat datoz inperio kapitalista Apocalipsis-aren (munduaren amaiera) froga bat delakoaren ideia ekonomiko-filosofikoan; gizartearen oinarrizko balioen usteltzearen eta ekosistemaren suntsitze etengabekoaren ondorio gisa.

Rasta gehienek ez dute arraza beltzaren nagusikerian sinesten, nahiz eta batzuk nacionalista panafrikarrak diren. Israelgo Hamabi Tribuek adibidez arrazakeria modu guztiak zigortu dituzte. Batzuetan mugimendu hau matxista bezala ulertu izan da, emakumeak oso garrantzitsuak izan arren; hauek askatasun osoa dute eta ekarpen handia dute kulturarekin. Homosexualitatea bekatu gisa ikusi izan da batzuetan, arraza zuriaren ustelkeriaren adibide, eta ondorioz homosexualen jarraipena Jamaica-n ez da harritzekoa.